De historie van ons werkgebied

Twente, Salland en de Vechtstreek: Geschiedenis, Cultuur en Natuur

Overijssel is een provincie met een rijke en diverse geschiedenis, waarin drie regio’s een prominente rol spelen: Twente, Salland en de Vechtstreek. Hoewel deze gebieden elk hun eigen karakter en identiteit hebben, delen ze ook een gemeenschappelijke historie, beïnvloed door Saksische tradities, rivieren, landbouw, textiel en turfwinning. In deze blog nemen we een duik in de geschiedenis, cultuur en natuur van deze prachtige streken.

 
Geschiedenis en Invloeden vanuit de Oudheid
Al in de prehistorie was Overijssel een belangrijk woongebied. Archeologische vondsten tonen aan dat hier al in de Bronstijd (rond 2000 v.Chr.) en IJzertijd (800-12 v.Chr.) mensen woonden. De regio werd bewoond door Germaanse stammen, waaronder de Saksen, die een grote invloed zouden hebben op de cultuur, dialecten en bouwstijlen van deze gebieden.

In de vroege Middeleeuwen waren Twente, Salland en de Vechtstreek dunbevolkte agrarische gebieden, waar kleine gemeenschappen in boerderijen leefden en een feodaal systeem heerste. De Saksische invloed was sterk, en sporen daarvan zijn nog steeds zichtbaar in dialecten en traditionele boerderijen. In de latere Middeleeuwen groeiden dorpen en steden zoals Deventer, Zwolle, Almelo en Oldenzaal uit tot belangrijke handelscentra.

Overeenkomsten en Verschillen tussen Twente, Salland en de Vechtstreek
Saksische invloeden: In alle drie de gebieden is de Saksische invloed terug te vinden in dialecten, boerderijtypen en volkscultuur.
Landbouwtraditie: Een eeuwenlange focus op landbouw, met variaties afhankelijk van de bodemgesteldheid en de invloed van rivieren.
Invloed van water: De rivieren zoals de Regge, Dinkel en Vecht speelden een cruciale rol in transport en landbouw.
Regionale identiteit: Twente, Salland en de Vechtstreek koesteren elk een sterke, eigen identiteit en cultuur.
Twente is historisch sterk beïnvloed door de textielindustrie, terwijl Salland en de Vechtstreek meer agrarisch georiënteerd zijn gebleven.
Salland en De Vechtstreek kennen een middeleeuwse invloed met hanzesteden als Deventer en Zwolle, terwijl Twente een meer geïsoleerde ontwikkeling kende.
De Vechtstreek heeft een bijzondere binding met de Overijsselse Vecht en de handel die via deze rivier plaatsvond.
 
Invloed van Textiel, Turf en Agrarische Cultuur

Textiel in Twente
In Twente speelde de textielindustrie vanaf de 18e eeuw een grote rol. Steden zoals Enschede, Almelo en Hengelo groeiden uit tot industriële centra, met een focus op de productie van textiel en katoen. Dit bracht niet alleen economische vooruitgang, maar had ook invloed op de sociale structuur en het landschap.

Turfwinning in de Vechtstreek
In de Vechtstreek werd turfwinning een belangrijke bron van inkomsten. Het hoogveen werd afgegraven en gebruikt als brandstof. Dit leidde tot een uniek landschap en heeft sporen nagelaten in gebieden als de Engbertsdijksvenen.

Agrarische Traditie in Salland
Salland heeft zich altijd sterk gericht op landbouw en veeteelt. De vruchtbare gronden langs de IJssel en Vecht maakten dit mogelijk. Saksische boerderijen, met hun herkenbare hallenhuisstructuur, zijn nog steeds beeldbepalend voor het Sallandse landschap.

Natuurhistorische Waarden van Twente, Salland en de Vechtstreek

Het Springendal (Twente)
Dit natuurgebied, nabij Ootmarsum, staat bekend om zijn bronnen, beekdalen en oude houtwallen. Het is een van de best bewaarde stukjes Twentse natuur en heeft een rijke biodiversiteit.

Het Lutterzand (Twente)
Een uniek rivierduinlandschap langs de Dinkel, met stuifzanden en oude dennenbossen. Het is een geliefde plek voor wandelaars en natuurliefhebbers.

De Sallandse Heuvelrug (Salland)
Een van de weinige gebieden in Nederland met een populatie korhoenders. Dit natuurgebied heeft glooiende heuvels en uitgestrekte heidevelden, een overblijfsel van gletsjerwerking in de ijstijd.

Het Vechtdal (Vechtstreek)
Dit gebied is gevormd door de Overijsselse Vecht en herbergt een afwisselend landschap van bossen, heide en uiterwaarden. Steden als Ommen en Hardenberg hebben altijd een nauwe band gehad met de rivier.

 
De Rol van de Rivieren: Regge, Dinkel en Vecht

De Regge
De Regge was van groot belang voor Twente. In de 19e en vroege 20e eeuw werd de rivier gebruikt voor het transport van turf en landbouwproducten. Tegenwoordig is de rivier grotendeels hersteld in haar natuurlijke loop en vormt ze een ecologisch waardevol gebied.

De Dinkel
De Dinkel, die door Twente stroomt, heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de watervoorziening en als natuurlijke grens. De rivier slingert door natuurgebieden als het Lutterzand en heeft nog een relatief natuurlijk karakter. 

Het historische belang van deze rivieren voor Twente blijken ook uit het feit dat deze zijn opgenomen in het Twentse Volklied welke begint met “Er ligt tussen Dinkel en Regge een land…”.

De Overijsselse Vecht
Deze rivier was een cruciale levensader voor de Vechtstreek en verbond handelsplaatsen zoals Hardenberg en Ommen met grotere steden. Tegenwoordig wordt de Vecht gekoesterd als natuur- en recreatiegebied.

 
Saksische Invloeden in Cultuur, Dialecten en Bouwstijlen
De Saksische cultuur is diep geworteld in Twente, Salland en de Vechtstreek. Dit uit zich in verschillende aspecten:

Dialecten: Het Twents, Sallands en Vechtdals spreken tonen veel Saksische kenmerken, zoals klankverschuivingen en oude woordvormen.
Bouwstijlen: De typische Saksische boerderijen met hun vakwerkgevels en hoge daken zijn nog volop aanwezig.
Tradities en volkscultuur: Feesten zoals Midwinterhoornblazen en oogstfeesten hebben een Saksische oorsprong en worden nog steeds gevierd.
 
Conclusie
Twente, Salland en de Vechtstreek vormen samen een regio met een rijke en gelaagde geschiedenis. Ondanks onderlinge verschillen delen ze een Saksisch erfgoed, een sterke band met water en een diepgewortelde agrarische traditie. De natuurgebieden, van het Springendal tot het Vechtdal, zijn onlosmakelijk verbonden met de culturele en historische identiteit van deze streken.